Dáryalar hám kóller

Qaraqalpaqstannıń suw resursları úlken hám kishi dárya menen kóllerden ibarat, solardıń arasında – atı kópke málim bolǵan Ámiwdárya hám Aral teńizi bar.

Oraylıq Aziyanıń eń úlken dáryası – Ámiwdárya Ginduqush penen Pamirdiń tawlı rayonlarında qáliplesedi. Ámiwdáryanıń saǵası teńiz qáddinen shama menen 4900 m bálentlikte Ginduqushtıń arqa etegindegi Vrev muzlıqlarınan baslanatuǵın Vaxdjir dáryası esaplanadı. Pyandjtıń Vahsh penen birigiwinen soń dárya «Ámiwdárya» ataması menen ataladı. Ámiwdáryanıń óz saǵası Pyandj dáryasınan Aral teńizine shekemgi ulıwma uzınlıǵı — 2574 km, al Vahsh dáryası menen birikken jerinen — 1415 km.

Ámiwdárya basseyni úsh uchastkaǵa bólinedi: joqarǵı aǵıs (Kelif gidropostınan joqarıraqta – Túrkmenstan hám Ózbekstan shegarasında); orta aǵıs – (Kelif gidropostı hám Túyemoyın aralıǵında) hám tómengi aǵıs (Túyemoyınnan beri qaray). Qaraqalpaqstan territoriyası boyınsha Ámiwdárya tómengi aǵıs boylap ótedi, hám de bir waqıtları onıń uzınlıǵı 460 kilometrdi quraǵan. Házirgi waqıtta Ámiwdárya Aral teńizine tikkeley túspeydi, óytkeni 1977-jılda dáryanıń ańǵarı dambalar menen tosılǵan.

Qaraqalpaqstannıń eń iri kólleri – bul Aral teńizi, Sudochye kóller sisteması (onıń janındaǵı Xojakól-Qarajar kóller sisteması menen), sonday-aq bir qatar jasalma suw saqlaǵıshları esaplanadı.

Ámiwdárya deltasınıń oraylıq bóleginde hám de onıń oń jaǵasında Qaraqalpaqstannıń tiykarǵı kólleri hám jasalma suw saqlaǵıshları jaylasqan, bular – Mejdurechenskoe suw saqlaǵıshı, Maqpalkól, Maypost-Domalaq sisteması, sonday-aq Moynaq, Rıbachiy, Jıltırbas qoltıqları. Qaraqalpaqstannıń barlıq suw saqlaǵıshları balıq awlaw ushın paydalanıladı, yaǵnıy bul jerde balıq xojalıǵı júrgiziledi. Usı kóllerdiń barlıǵına Ámiwdáryanıń aǵın suwı yaki suwǵarıw atızlarınan sırqılıp shıǵatuǵın drenaj suwları kelip túsedi.