Nawrızdıń kelip shıǵıwı áyyemgi Parsı imperiyası hám zardushtiylik kalendarına barıp taqaladı, ol jerde bul kún jıldıń eń muqaddes kúnlerinen biri esaplanǵan hám tábiyattıń qayta tikleniwin ańlatqan. Nawrız Iran kalendarınıń birinshi kúni, báhárdiń baslanıwı. Ol Axameniyler imperiyasında zardushtiyliktiń diniy bayramı sıpatında rásmiy statusqa iye bolıp, onıń tamırları úsh mıń jıldan aslam waqıtqa barıp taqaladı. Bul áyyemgi bayram Islam kirip kelgennen keyin de, házirgi kúnge shekem belgilenip kelinbekte. Házirgi waqıtta 20- yamasa 21-mart, yaǵnıy báhárgi kún menen tún teńlesken waqıtta belgilenedi.
"Nawrız" sóziniń awdarması "jańa kún" bolıp, onıń jazılıwı hám aytılıwı túrli mámleketlerde túrlishe bolıwı múmkin. Nawrız Iran, Oraylıq Aziya, Kavkaz, Balkan hám basqa da kóplegen aymaqlardıń mádeniy dástúrlerin birlestiredi. Ol úrp-ádetler, dástúrler hám ulıwma qádiriyatlardıń bay únlesligi bolıp, tábiyatqa, shańaraqqa hám xalıqlar birligine húrmette kórsetiledi. Hár bir shańaraqqa jańalanıw quwanıshı hám keleshekke úmit kirip keledi, Nawrız belgileri bolsa ómirdi bayram etiwge hám adamlar arasındaǵı baylanıslardı bekkemlewge ilhamlandıradı.
Nawrız - bul, birinshi gezekte, diyqanshılıq bayramı bolıp, ol jerdiń oyanıwı, mol zúráátke úmit, nurdıń qarańǵılıq ústinen jeńisi, jańalanıw, ósiw hám abadanlıq máwsiminiń baslanıwı menen baylanıslı.
Báhár hám tábiyattıń jańalanıw bayramın túrli mádeniyat wákilleri belgilep, tınıshlıq, birlik hám abadanlıqqa umtılıwdı kórsetedi. Nawrızdıń YUNESKO hám BMSh tárepinen xalıqaralıq kólemde tán alınıwı onıń zamanagóy dúnyada áhmiyetli mádeniy waqıya sıpatında áhmiyetin tastıyıqlaydı. 2009-jılı YUNESKO Nawrızdı insaniyattıń materiallıq emes mádeniy miyrası Reprezentativ dizimine kirgizip, onıń tereń mádeniy áhmiyetin hám túrli xalıqlar arasında óz-ara túsinisiwdi bekkemlewdegi rolin atap ótti.
2010-jılı BMSh Bas Assambleyası 21-marttı Xalıqaralıq Nawrız kúni dep járiyalap, onı xalıqaralıq kólemde belgilewge shaqırdı, onıń tiykarǵı temaları - tınıshlıq, birlik hám jańalanıw ekenligin atap ótti.
Ásirler ótiwi menen Nawrız sezilerli ózgerislerge ushırap, dúnyalıq bayramǵa aylandı, endi ol tek ǵana tábiyattıń oyanıwı emes, al adamlardıń birlesiwiniń belgisi de bolıp esaplanadı. Ózbekstanda bul áhmiyetli áyyemgi bayramǵa tayarlıq báhárdiń dáslepki kúnlerinen baslanadı. Pútkil mámleket boylap, awıl hám qalalarda tazalıq ornatılıp, kósheler ózgerip, bayramǵa tán tús almaqta. Nawrız bayramı aldınan xalıq seyilleri, festivallar, tańlawlar, koncertler, teatr tamashaları hám viktorinalar bolıp ótedi, olar xalıqtı hám miymanlardı túrli ilajlar hám belsendilikke tartadı.
Bul bayram ortalıqtı kúlki, muzıka hám quwanıshqa toltıradı.
Dem alıw baǵları, maydanlar hám oraylıq kóshelerde bayram bazarları, ónermentshilik buyımları hám jergilikli taǵamlar menen sawda yarmarkaları shólkemlestiriledi.
Ónip shıqqan biydaydan tayarlanǵan mazalı taǵamlar kóp mıń jıllar dawamında bayramǵa tán báhár dasturxanların bezep kelmekte. Olar menen baylanıslı kóplegen ráwiyatlar, ápsanalar, isenimler hám dástúrler bar. Súmelek pisiriw tek hayal-qızlar qatnasatuǵın ájayıp kórkem óner esaplanadı. Bul mazalı taǵam jańa jetistirilgen biyday shiresi, un hám ósimlik mayınan tayarlanadı. Pisiriwdiń barlıq procesi bir kún dawam etedi. Túnlerde úlken qazan janında qosıq hám gúrrińler jańlaydı, hár bir hayal súmelekti aralastırıp, kewlindegi tileklerin aytadı.
Jaqsı súmelek jıltıraǵan túske iye bolıp, ónip shıqqan biyday quramındaǵı saxaroza hám laktoza sebepli hesh qanday mazalı zatlar qosılmastan shiyrin dámge boladı. Eger keseńizde súmelek kúyip ketpewi ushın qazanǵa salınǵan mayda tas shıqsa, onı saqlap qoyıń - ol áwmet belgisi. Piskennen soń qazan betinde payda bolģan sırlı naǵıstı úyreniw ayrıqsha áhmiyetke iye. Erteńine azanda súmelek mehir menen jaqınlarǵa hám doslarǵa tarqatıladı, bir shımtım mehir, quwanısh hám jaqsı tilekler bólistirilip, hár bir shańaraqqa bayram hám báhárgi jańalanıw keypiyatı úlestiriledi.
Qosıqshı hám ayaq oyınshılar ózleriniń atqarıwları menen kópshilikti quwandırıp, umıtılmas keypiyat baǵıshlaydı.
Sóz óneri arqalı ata-babalarımızdıń danıshpanlıǵı hám mádeniyatın jetkerip beretuǵın xalıq aqılgóyleri, qosıqshı hám baqsılarınıń jarıslarına ayrıqsha itibar qaratıladı. Milliy gúres sheberleri ózleriniń kúsh hám uqıplılıǵın tamashagóyler kóz aldında jarısıp kórsetedi.
Nawrız insaniyattıń tınıshlıq hám abadanlıqqa bolǵan umtılısınıń tımsalı bolıp esaplanadı. Ol ilham hám jaqsı keleshekke úmit baǵıshlaydı, xalıqlar arasındaǵı óz-ara baylanıslılıqtıń áhmiyetin esletedi. Insanlar Nawrız kúnlerin qalay ótkerse, kelesi jıldı da sonday ótkeredi, degen isenim bar.
