Mintaqada eng qimmatli tabiiy obyektlarni saqlab qolish va biologik xilma-xillikning zarur darajasini saqlab qolishni ta’minlaydigan muhofaza etiladigan tabiiy hududlar tizimini takomillashtirish va rivojlantirishga bo‘lgan ehtiyoj yil sayin ortib bormoqda. Har bir yangi milliy bog‘ mavjud muhofaza etiladigan tabiiy hududlar tarmog‘ini to‘ldirib boradi, kelajakda O‘zbekistonning butun tabiat xilma-xilligini ifodalovchi muhofaza etiladigan tabiiy hududlarning yagona tizimini shakllantirish imkonini beradi. Bu mintaqaning o‘ziga xos bioxilma-xilligini, xususan, yo‘qolib ketish xavfi ostida bo‘lganlarini saqlab qolishga yordam beradi.
“Orolqum” milliy tabiat bog‘i Prezident Farmoni bilan 2022-yilda ekoturizmni rivojlantirish maqsadida turistik obyekt sifatida tashkil etilgan. Bog‘ Qoraqalpog‘iston Respublikasining Mo‘ynoq tumani hududida joylashgan bo‘lib, tabiat bog‘i va Mo‘ynoq tumani markazi orasidagi masofa 60 km ni tashkil etadi.
“Orolqum” bog‘i shimoli-g‘arbda cho‘llar, janubi-g‘arbda Mo‘ynoq davlat o‘rmon xo‘jaligi, janubi-sharqda Qozoqdaryo o‘rmon xo‘jaligi va shimolda Qozog‘iston Respublikasi bilan o‘ralgan. Tabiat bog‘ining umumiy maydoni 1 000 000 gektarni tashkil etadi, shundan 585 000 gektari qo‘riqlanadigan zona, 125 000 gektari rekreatsiya zonasi va 290 000 gektari xo‘jalik uchun mo‘ljallangan (aniq chegaralar va zonalashtirish hali ham muhokama qilinmoqda).
Orol dengizining quruq tubidan 700 m chuqurlikdan oqib chiqayotgan artezian suvi mahalliy aholi va xorijiy mehmonlarni ekoturizm obyekti sifatida tabiiy bog‘ning 125 000 gektar rekreatsion zonasida qiziqish uyg‘otishi mumkin. 80 km uzoqlikda mehmon uylari joylashgan. Tabiat bog‘iga eng yaqin bo‘lgan aholi punkti 40 km masofada joylashgan Uchsoy qishlog‘i hisoblanadi.
“Orolqum” milliy bog‘i dengiz sathidan 25 m dan 50 m gacha balandlikda joylashgan bo‘lib, uning eng baland nuqtasi - Uyg‘onish cho‘qqisi bog‘ markazida joylashgan. O‘tmishda bu orol biologik qurollarni sinovdan o‘tkazish uchun ishlatilgan sovet harbiy majmuasi joylashgan orol edi. Suv sathining pasayishi tufayli bu yer endi orol emas va u yerda sovet infratuzilmasi ham yo‘q.
“Orolqum” bog‘ining jozibadorligi landshaftining rang-barangligidadir. Bog‘ ekotizimi qumli va toshli cho‘l elementlari bo‘lgan gipsli yarim cho‘l, chink qoyalari, to‘qay o‘simliklari qismlari va qamishzorlarni o‘z ichiga oladi. Bu yerda saksovul, juzg‘un, qamish, yulg‘un kabi ildizli o‘simliklarning 36 dan ortiq turi aniqlangan.
“Orolqum” tabiat bog‘i faunasi xilma-xil. Uning hududida sayg‘oq, bo‘ri, chiyabo‘ri, tulki, quyon, to‘ng‘izlar yashaydi.
Qushlardan boyo‘g‘lilar, qarg‘alar, cho‘l chumchuqlari va cho‘l to‘rg‘aylarini uchratish mumkin.
Sudralib yuruvchilardan esa ilonlar, toshbaqalar va kaltakesaklar ko‘p uchraydi.
Yovvoyi tabiatni sevuvchilar uchun yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan hayvonlar - korsak, O‘rta Osiyo toshbaqasi, chipor ilon, Brandt tipratikan, flamingo, burgut, qoraqo‘l va sayg‘oq alohida qiziqish uyg‘otadi.
“Orolqum” milliy bog‘ining tashkil etilishi alohida ahamiyatga ega, chunki u Qoraqalpog‘istondagi gaz razvedkasi zonasi bilan kesishadi.
Bu yerda tadqiqot va me’yoriy darajadagi ishlar davom etmoqda. “Orolqum”ning qaysi qismlarida sanoat aralashuviga yo‘l qo‘yayotganini, qaysi hududlardan turizm uchun foydalanish mumkinligini va qayerga umuman borish mumkin emasligini tushunish kerak. Ushbu mo‘rt cho‘l ekotizimida monitoring va qonunlarga rioya etilishini ta’minlash avvalgidek strategik ahamiyatga ega bo‘ladi.
