"ARALQUM" MILLIY TÁBIYAT BAǴI

Aymaǵımızdaǵı eń áhmietli tábiyǵıy obektlerdi saqlap qalıw hám biologiyalıq ránbáreńliktiń zárúr dárejesin saqlawdı támiyinleytuǵın qorǵalatuǵın tábiyǵıy aymaqlar sistemasın jetilistiriw hám rawajlandırıwǵa bolǵan talap jıldan-jılǵa artıp barmaqta. Hár bir jańa milliy baǵ qorǵalatuǵın tábiyǵıy aymaqlardıń bar tarmaǵın tolıqtırıp, keleshekte Ózbekstan tábiyatınıń pútkil kóp túrliligin sáwlelendiretuǵın qorǵalatuǵın tábiyǵıy aymaqlardıń birden-bir sistemasın qáliplestiriw imkaniyatın beredi. Bul aymaqtıń biybaha biotúrliligin, atap aytqanda, joq bolıp ketiw qáwpi astında turǵan túrlerdi saqlap qalıwǵa járdem beredi.

"Aralqum" milliy tábiyat baǵı Prezident pármanı menen 2022-jılı ekoturizmdi rawajlandırıw maqsetinde turistlik obekt sıpatında shólkemlestirilgen. Park Qaraqalpaqstan Respublikası Moynaq rayonı aymaǵında jaylasqan bolıp, tábiyat baǵı menen Moynaq rayonınıń orayı arasındaǵı aralıq 60 km.

"Aralqum" parki arqa-batısta shóller, qubla-batısta Moynaq mámleketlik toǵay xojalıǵı, qubla-shıģista Qazaqdárya toǵay xojalıǵı hám arqada Qazaqstan Respublikası menen qorshap alınǵan. Tábiyat baģınıń ulıwma maydanı 1 000 000 gektardı quraydı, sonnan 585 000 gektarı qorǵaw zonası, 125 000 gektarı rekreaciya zonası hám 290 000 gektarı xojalıq isleri maqsetinde (aniq shegaraları hám zonalastırıw elege shekem dodalanbaqta) shólkemlestirilgen.

Tábiyat baǵı rekreaciyalıq zonasınıń 125 mıń gektarında Araldıń qurıǵan túbinen 700 m tereńlikten shıǵıp atırǵan artezian suwı jergilikli xalıqtı hám sırt elli miymanlardı ekoturizm obekti sıpatında qızıqtırıwı múmkin. Bul jerge 80 km aralıqta miyman úyleri jaylasqan. Tábiyat baģına eń jaqın, 40 km aralıqta jaylasqan elatlı punkt "Úshsay" posyolkası bolip esaplanadı.

"Aralqum" milliy baǵı teńiz qáddinen 25 m den 50 m-ge shekem biyiklikte jaylasqan bolıp, onıń eń bálent noqatı – Vozrojdenie choqqısı baǵdıń orayında jaylasqan.

"Aralqum" baǵı landshaftınıń hár qıylılıwı menen ózine tartadı. Park ekosistemasına qumlı hám taslı shól elementleri bar gipsli yarım shól, chink tumsiqları, togay ósimlikleri hám qamıslı putalar kiredi. Bul jerde seksewil, juz‘un, qamıs, tamarisk sıyaqlı 36 túrden aslam ósimlikler anıqlanǵan.

"Aralqum" tábiyat baǵı faunası hár qıylı. Onıń aymaǵında saygaqlar, qasqırlar, sháǵallar, túlkiler, qoyanlar, dońızlar jasaydı.

Quslardan: boybalar, qargalar, shól shımshıqları hám shól qurbaqalari,

reptiliyalar arasında: jılanlar, tasbaqalar hám kesirtkeler bar.

Jabayı tábiyat háweskerleri ushın ayrıqsha qızıǵıwshılıq tuwdırıp atırǵan, joǵalıp ketiw qáwpi astında turǵan haywanlar - korsak, Orta Aziya tasbaqası, dańlaqlı jılan, Brandta kirpitikeni, flamingo, búrkit, qaraqal hám saygaqlar.

"Aralqum" milliy baǵınıń shólkemlestiriliwi ayrıqsha áhmiyetke iye, sebebi ol Qaraqalpaqstandaǵı gaz izertlew zonası menen kesilisedi.

Bul jerde izertlew hám normativlik dárejedegi jumıslar dawam ettirilmekte. Aralqum shóliniń qaysı bólegi sanaat maqsetleri ushın, qaysı aymaǵınan turizm ushın paydalanıw múmkin ekenligin hám qay jerlerde insan faktorı tásiri bolmawı kerekligin túsiniw kerek. Bul siyrek shól ekosistemasında monitoring hám nızamǵa ámel etiliwin támiyinlew ǝdettegidey strategiyalıq áhmiyetke iye.