Nókis qalasınan jaqınlap kiyatırǵanda, Qızıl qala eń tásirli úsh qalanıń birinshisi sıpatında kózge taslanadı; onnan keyin Topıraqqala hám Ayazqala jaylasqan. Qızıl qala Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı (Ózbekstan) Beruniy qalasınan 27 km arqada, áyyemgi Xorezm paytaxtı bolǵan Topıraqqala kompleksinen 1,3 km aralıqta jaylasqan.
Qala birinshi ret 1938-jılı S.P.Tolstov basshılıǵındaǵı arxeologlar tárepinen Xorezm arxeologiyalıq-etnografiyalıq ekspediciyası dawamında ashılǵan. Qalanıń ataması onıń diywallarınıń qızıl reńine baylanıslı.
Qala eramızdıń I-IV ásirlerinde, sońǵı antik dáwirinde qurılıp, Sultanuizdag taw dizbegi arqalı ótetuǵın kárwan jollarınıń áhmiyetli túyin noqatı bolǵan. Ol taslandı halǵa kelip qalǵan, biraq monǵollar basqınshılıǵınan aldın, XII-XIII ásirlerde qayta tiklengen. Qorǵan derlik tórtmúyesh formasında bolıp, ulıwma maydanı 65 x 63 metrdi quraydı. Onıń eki tárepinde minaralar jaylasqan, diywalları bolsa 16 metr biyiklikke shekem kóterilip, oq tárizli tesiklerge iye. Qorǵanǵa kiriw ushın qubla-shıǵıs tárepten qıya jol arqalı barıw múmkin.
Bazı alımlar qalanı áskeriy bólimler ushın garnizon kazarması sıpatında yamasa erte orta ásirler Xorezmge tán bolǵan bekkemlengen múlk iyeleriniń úyleri sıpatında paydalanılǵanlıǵın boljap aytadı. 
Ayırım maǵlıwmatlarǵa bola, Qızıl qala áyyemgi Topıraqqala qalası esteliginiń qorǵanıw sistemasınıń bir bólegi sıpatında qurılǵan. Qızıl qala diywalları sonshelli bekkem bolǵan, olardıń shama menen qalıńlıǵı 8 metrge jetken.
Qorǵanǵa kirgen miymanlar dárhal imarattıń ishki tárepi jaqsı saqlanıp qalǵan ekinshi qabatqa shıǵadı. Qızıǵıwshı jergilikli xalıq kóbinese qalanıń jer astı bólmelerine jasırın kirip, ol jerden altın tabıw úmitinde bolǵan. Biraq, olar kóbinese bul jerde ıssı quyashtan jasırınǵan jılanlardı ushıratatuǵın edi. Nátiyjede, bul xanalarda haqıyqatında da altın jasırılǵan, biraq onı hesh kim taba almaydı, sebebi onı úlken jılan yamasa jin qorgaydı,-degen ápsana payda bolǵan.
Qala tóbesinen ájayıp kórinis kózge taslanadı: bir tárepte dáryanıń iyrimli ańǵarı, onıń janında suw tarmaqları, al gorizonttıń ekinshi tárepinde Topıraqqala kórinetuǵın sheksiz sahra.
Qızıl qala áyyemgi Xorezm arxitekturası tariyxınıń sońǵı dáwiri úlgisi bolıp esaplanıp, afriǵiyler dáwiri saraylarınıń gofrirovkalanǵan úlken ústinleri menen bezetilgen. 1981-jılı Qızıl qala esteligi átirapında alıp barılǵan qazıwlar nátiyjesinde eramızdıń I-IV ásirlerine tiyisli ganchtan islengen diywal súwreti bólegi tabılǵan.
Tilekke qarsı, freskanıń shetleri óship ketken hám onıń tek ǵana oraylıq bólegi saqlanıp qalǵan. Arxeologiyalıq tabılma I.V.Savickiy atındaǵı Qaraqalpaqstan Respublikası mámleketlik kórkem óner muzeyi fondında saqlanadı.