Mazlumxan suliw mavzoleyi

Mazlumxan sılıw (Nazlımxan sulıw dep te ataladı) mavzoleyi (XII–XIV áá.) yarım jer astı arxitekturalıq esteligi bolıp tabıladı. Mavzoleydiń portalı hám gúmbezi jerdiń ústi betinde jaylasqan, al tiykarǵı bólimi tómende bolıp, ol jerge svodlı dáliz arqalı ótiwge boladı. Mavzoleydiń kvadrat formasındaǵı oraylıq zalı segiz qırlı gúmbez benen bastırılǵan bolıp, ol tereń úsh hám onsha tereń bolmaǵan bir tekshege (nishaǵa) iye. Mavzoleydiń diywalları aspan kók reńdegi «bantik»ler menen bezelgen.

Usı qábir ústindegi saqanada jaqın kúnlerge shekem kók reńdegi mayolika plitkalarınan bezelgen parsı tilindegi jazıwlar saqlanǵan. Ondaǵı epigrafiyalıq jazıwdıń bir fragmenti shıǵıstanıwshı alım A.Nekrasovtıń oqıwınsha, «Áy, insan … Meniń menen maqtansań (boladı)! Meni qábirimde baxıtsız, dep oylama. Bil sen – men beyishtemen, beyishtegi húrmen …» degen mazmundaǵı qosıq qatarlarınan turadı [A.Nekrasov tárepinen keltirilgen tekstti qaraqalpaqshalaǵan M.Qarlıbaev].

Xalıqta Mazlumxan sulıw mavzoleyi menen baylanıslı ájayıp bir ápsana taraǵan, onda jergilikli hákim dúnyanı lal qaldırıp, tań qalarlıq bir nárse jaratqan adamǵa óziniń Mazlum atlı qızın beriwge sóz bergeni haqqında aytıladı. Qızdıń súygen jigiti bir imarat quradı, imarat jerdiń astında bolıp, al jerdiń ústi betinde tek gúmbezi ǵana kórinip turadı. Sonda hákim jigitten «Ashıqlıǵıńnıń ras ekenligin dáliyllew ushın mına gúmbezden boyıńdı taslay alasańba?» dep soraydı. Jigit shala pitken gúmbezdiń ústinen boyın taslaydı hám…

Mavzoleydegi eki qábir Mazlumxan sulıw hám onıń súygen jigitiniki, desedi adamlar.