"Otaw" - Oraylıq Aziyada keń qollanılatuģın dóńgelek formadaģı kóshpeli shatırdı anlatıwshı túrkiy sóz. Bul sóz inglis tiline rus tili arqalı kirip kelgen, biraq qaraqalpaqlarda bul turaq jay konstruksiyasınıń "qara úy" degen óz atı bar. Bul dástúriy túrde turaq jaydıń tóbesin jabıw hám onıń suw ótkermeytuǵınlıǵın támiyinlew ushın qollanılǵan haywan terileri waqıt ótiwi menen qarayǵanlıǵı menen baylanıslı.
Otawlar ornatıw hám tasıw ushın ápiwayı hám ańsat bolıp, olar, bálkim turaq jaydıń eń áyyemgi formalarınan biri bolıp esaplanadı. Olar Evraziya boylap 3000 jıl aldın keń tarqalǵan. Áyyemgi grek tariyxshısı Gerodot (eramızģa shekemgi 484-425-jıllar) dóńgelek formasındaǵı shatırlarda jasaģan kóshpeli skiflerdi súwretlegen. Bunday turaq jaylardı búgingi kúnde de kóriw múmkin, hátte olardıń kópshiligi bayram hám saltanatlarda paydalanıladı.
Máselen, qaraqalpaq shańaraqları toy saltanatları waqtında otawdı úyge jaqın etip ornatadı. Ol miymanlardı qabıl etiw ushın orın bolıp xızmet etedi hám jańa úylengenlerge ózleriniń umıtılmas kúnlerinde zárúr bolǵan jekelikti beredi.
Otawdıń karkası jeńil aǵash pánjereden ibarat bolıp, onı jıynaw hám de túye yaki atlarda, sońǵı waqıtları bolsa júk mashinalarında tasıw ańsat. Qaraqalpaqstanda onı qurıw ushın kóbinese terek yamasa taldan paydalanıladı, sebebi bul terekler usı aymaqta ósedi. Otawdıń aǵash bólimleri eshki júninen yamasa paxtadan toqılǵan bekkem lentalar menen baylanısqan, onıń diywalları hám tóbesi bolsa jún quramındaǵı tábiyiy maylar sebepli suw ótkermeytuģın qásiyetke iye bolǵan jıllılıqtan qorǵawshı jip penen qaplanǵan. Qaraqalpaqlar tariyxta qoy hám eshki baqpaǵan, sebebi Aral teńizi átirapındaǵı batpaq jerler sharwashılıq ushın jaramsız edi, sonıń ushın olar shól shetindegi qurǵaq jaylawlarda óz sharwasın jaylastırǵan qazaq hám túrkmen kóshpelilerden jún satıp alǵan. Kóbinese, otawdıń tóbesi haywan terisinen islengen qosımsha qatlam menen qaplanǵan, bul bolsa suwıq hám jawınnan jaqsı qorǵaǵan.
Qaraqalpaq otawlarınıń bir qansha ózine tán ózgeshelikleri olardı aymaqtıń basqa xalıqlardıń otawlarınan ajıratıp turadi. Birinshiden, qaraqalpaq otawınıń tóbesi konus tárizli formada bolıp, bul ulıwma konstruksiyanı biraz biyik etedi. Toqılǵan aq lentalar tóbeni kesip ótedi. Qaraqalpaq otawınıń aǵash karkası ózbek analoglarına qaraǵanda birqansha jeńil bolıp, bul qaraqalpaqlardıń sharwa ushın eń jaqsı jaylawlardı izlep, óz otawların tez-tez kóshirip barıwı menen túsindiriledi, ózbekler bolsa, ádette, qıs aylarında kiyiz qaplamasın sheship, karkastı ornında qaldırǵan. Qaraqalpaqlar pánjereli karkasın kóbinese ashıq qızıl reńge boyap, úyge tek ǵana stilistikalıq ózine tánlik emes, al ózine tán jıllılıq hám qolaylılıq sezimin de bergen.
Qaraqalpaq otawınıń dástúriy dizaynında ishke ashılatuǵın ilmekli aǵash esikler ornatılǵan bolıp, olar joqarıdan vertikal baǵanalarǵa bekkemlenedi. Ótmishte esikler bezetilmegen, biraq XX ásirdiń basınan baslap oyma naǵıslar ǵalaba en jayǵan, bunday buyımlardıń úlgilerin Nókis hám Moynaq muzeyleriniń kollekciyalarında kóriw múmkin. Esik aldında qamıs shiy - esik ildirilgen bolıp, ol interyerge dekorativ ráńbáreńlik baǵıshlap qoymastan, onı samaldan qorǵaydı. Otawģa kiriw hám shıģıw qolaylı bolıwı ushın onı ańsat jıynap qoyıwǵa boladı.
Otawdı bezew bárqulla jergilikli úrp-ádetlerdiń ajıralmas bólegi bolǵan. XX ásir baslarına shekem kúyewge shıqpaqshı jas qız bolajaq úyi ushın gilem hám perdelerdi óz betinshe toqıwı kerek bolǵan. 
Bul proceste oǵan anası, apa-sińlileri hám jámááttegi basqa da kekse hayallar járdem bergen. Bunday máresim áwladlardı birlestirip, bilim hám dástúrlerdi jetkerip, gilemniń hár bir jibine sińdiriletuǵın mehir ortalıǵın jaratadı.
Qaraqalpaq toqımashılıǵında eń kóp tarqalǵan naģıslardan biri qoy múyizleri simvolı bolıp tabıladı. Bul naģis ádette esiktiń eki tárepindegi toqımashılıq panellerinde súwretlengen hám iláhiy áhmiyetke iye bolģan.
Qaraqalpaqstanda tek ǵana kóriw emes, al dástúriy otawlardıń kórkem óneri, olardıń siyrek ushırasatuǵın dizaynı hám sheberlik penen bezelgenligi menen tanısıw múmkin bolǵan kóplegen ájayıp mánziller bar. Azamat Turekeev hám onıń jámááti Shımbaydaǵı "Qara úy" ustaxanasında kóshpeli xalıqtıń tiykarǵı ruwxın saqlaǵan halda, ásirlik dástúrlerge ámel etip, otawlar jaratpaqta. 
Otawlardıń ájayıp tariyxıy úlgilerin Qaraqalpaqstan tariyxı hám mádeniyatı mámleketlik muzeyinde, Nókis qalasındaǵı Amet hám Aymxan Shamuratovlar úy-muzeyinde, sonday-aq, Moynaq rayonındaǵı Ekologiya muzeyinde kóriw múmkin.
Qaraqalpaqstan paytaxtı Nókis qalasındaǵı "Aq quw" kompleksinde jaylasqan qaraqalpaq otawı dúnyadaǵı eń úlken bóleklenbegen qara úy sıpatında Ginnestiń rekordlar kitabına kirgizilgen. Onıń diametri 40,5 metr hám biyikligi 22 metr bolıp, ol tek ǵana dástúriy kóshpeli turmıstıń ayqın belgisi emes, al haqıyqıy arxitekturalıq ájayıbatı da bolıp esaplanadı.
Dástúriy kóshpeli turmıs ortalıǵına tolıq shıǵıwdı qálewshiler ushın "Bes qala" hám "Ayaz qala" otaw lagerleri tábiyattıń qushaǵında túnew ushın qolaylı sharayatlardı usınadı. Bul jerde, reńli kórinisler arasında tek ǵana dem alıw emes, al Qaraqalpaqstan ruwxın seziw, onıń siyrek ushırasatuǵın miyrası hám mádeniy dástúrlerine tásir etiw múmkin. Dúnyanıń bul múyeshinde siz janlı tariyx hám gózzallıqqa tolı sheksiz keńisliklerge shıǵıp, únleslik hám ilhamlanıwdı tabasız.
