Birlesken Milletler Shólkeminiń Bilimlendiriw, ilim hám mádeniyat máseleleri boyınsha shólkemi (YUNESKO) bilimlendiriw, ilim hám mádeniyat tarawında xalıqaralıq birge islesiwdi keńeytiw arqalı tınıshlıqtı hám qáwipsizlikti bekkemlewge járdemlesiw maqsetinde shólkemlestirilgen qánigelesken shólkem bolıp esaplanadı. Xalıqaralıq shólkem Ózbekstanda materiallıq emes mádeniy miyrastı qásterlep saqlawdı belsene qollap-quwatlaw hám onıń áhmiyeti haqqında jergilikli, milliy hám xalıqaralıq dárejede xabardarlıqtı arttırıwdı dawam ettirmekte.
YUNESKOnıń Ózbekstandaǵı wákilxanası Ózbekstan Respublikası Mádeniyat ministrligi menen tıǵız birge islesiwde qobız saz ásbabı hám jıraw atqarıwshılıgı kórkem óneriniń áyyemgi dástúrlerin saqlap qalıwǵa qaratılǵan bir qatar oqıw seminarların shólkemlestirdi. Oqıw seminarları 2024-jıl 21-27-oktyabr kúnleri Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Nókis qalasında (Ózbekstan) bolıp ótti. Bul baslama jergilikli xalıq arasında saz ásbabı hám jırawshılıq kórkem óneri menen baylanıslı dástúriy bilim hám kónlikpelerdi jaratıw hám keńeytiwge qaratılǵan bolıp, onda jas áwladqa ayrıqsha itibar qaratılǵan.
Joybardıń tiykarǵı maqsetleri materiallıq emes mádeniy miyras elementlerin anıqlaw, regiondaǵı tiykarǵı mápdar táreplerdiń qobız saz ásbabın tayarlaw procesi hám jıraw atqarıwshılıǵı kórkem óneri haqqındaǵı bilimlerin keńeytiw, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikasına itibar qaratqan halda materiallıq emes mádeniy miyrastı saqlaw boyınsha ámelge asırılıp atırǵan ilajlar haqqında jámiyetshiliktiń xabardarlıǵın arttırıwdan ibarat.
Qobız dúnyadaǵı eń áyyemgi oqjay-tarlı saz ásbaplarınan biri. Onıń jaratıwshıları, túrkiy qáwimler muzika, kórkem-estetikalıq dástúrler hám tábiyiy materiallar haqqındaǵı óz túsinigine sáykes túrde onıń forması hám maqsetine ózgerisler kirgizgen. Qobız áyyemgi usılda pútin agash bóleklerinen tayarlangan. Sebebi, kóplegen túrkiy xalıqlardıń áyyemgi isenimine bola, ásbapta jańlaytuģın terektiń janlı ruwxı tek terektiń pútin bóleginde saqlanıp qalgan. At jalıniń buralǵan tutamlarınan ibarat eki tarlı ashıq korpus qalıń hám obertonlarga bay tembr beredi. Qobız qatar oqjaylı saz ásbaplarınıń tiykarı esaplanadı.
Jırawlar xalıq awızeki dóretiwshiliginiń saqlawshıları bolıp, onda tariyx, dástan hám qosıqlar áwladtan-áwladqa ótip kelgen. Olar óz shıǵarmaların bayram ilajları hám áhmiyetli máresimlerde atqarǵan. Jırawshılıq óneri xalıqtıń ózine tánligin qáliplestiriwge xizmet etken.
Qobız saz ásbabı hám jıraw atqarıwshılıǵı kórkem ónerin saqlaw hám úgit-násiyatlaw strategiyaların islep shıǵıwda tájiriybe almasıw maqsetinde shólkemlestirilgen oqıw seminarlarında xalıqaralıq hám milliy ekspertler, sonıń ishinde, jas qánigeler, atqarıwshılar, ustalar, izertlewshiler hám basqa da mápdar tárepler belsene qatnastı.
Treningler mádeniy miyrastı saqlaw, jetkeriw usılları hám usı áhmiyetli miyrastıń elementlerin saqlawda jaslardıń roli haqqındaǵı dodalawlar ushın platformaǵa aylandı.
Ámeliy seminarlar trening qatnasıwshılarına hár qıylı saz ásbapları hám atqarıw usılların kóriw ushın úlken imkaniyat berdi, olar qobızdı sazlaw usılları, dástan hám xalıq qosıqların atqarıw ushın zárúr bolǵan tiykarǵı vokal texnikasın úyrendi.
Qaraqalpaqstan tariyxı hám mádeniyatı mámleketlik muzeyine sapar etiw trening qatnasıwshıların Qaraqalpaqstan mádeniy miyrası hám onıń muzıkalıq dástúrleri menen baylanıslılıǵın tereńirek túsiniwi múmkin bolǵan bilimlendiriw baǵdarlamasınıń áhmiyetli bólegi boldı. Muzıka arqalı mádeniyatqa kirip barıw qaraqalpaq xalqınıń bay miyrasın saqlawǵa hám keyingi áwladlarǵa jetkeriwge járdem beredi.
Ilajlar YUNESKO Konvenciyasınıń Materiallıq emes mádeniy miyras qorı tárepinen qarjılandırılatuǵın "Dástúriy qobız saz ásbabı hám jıraw atqarıwshılıq dástúrlerin keshiktirip bolmaytuǵın qorǵaw" joybarı sheńberinde ótkerildi.