Qaraqalpaq ámeliy bezew óneriniń obrazlı tili naǵıslı formalarda kórsetilgen. Ornament kórkem-estetikalıq áhmiyetinen tısqarı, áhmiyetli kommunikativlik wazıypanı da atqargan. Ol óziniń eń áyyemgi tamırların saqlap qalǵan halda xalıqtıń kóp ásirlik dástúrlerin, etnogenezi hám etnikalıq tariyxın, dúnyaqarasın hám qońsılas xalıqlar menen baylanısların úyreniwde ayrıqsha derek bolıp xızmet etedi. Qaraqalpaqlardıń dástúriy kórkem óneri hár qıylılıǵı hám ózine tánligi menen ajıralıp turadı. Onda usı xalıqtıń turmıs tárizin qáliplestirgen joqarı kórkem buyımlar, sonıń ishinde, hár qıylı toqımashılıq ónimleri, sonıń ishinde, sheberlik penen kesteshilik, toqıwshılıq hám toqımashılıq penen bezelgen kiyimler, sonday-aq, teri hám júnnen islengen buyımlar kórsetilgen.
Áyyemgi dáwirlerde qoldan toqılǵan qara úy gezlemeleri kelinniń dunyasınıń ajıralmas bólegi bolǵan. Ápiwayı qaraqalpaq qızı anası basshılıǵında otaw bezeklerin jaratıw ushın otaw bezeklerin jaratıw ushın shama menen 6-8 jıl waqıt sarplaǵan. Toqımashılıq naǵısları palitrası Qaraqalpaqstan tábiyatınıń ráń-báreńligin sáwlelendirip, sur, qızıl hám qońır reńlerdiń jumsaq hám toyınǵan túrlerin, sonday-aq, malina, sarı, kók hám jasıl yarım reńlerdiń aralaspasın ózinde jámlegen. Qara hám aq reńlerge ayrıqsha itibar berilgen, olar naģis ushın tiykarģı fon bolıp xizmet etken hám naģıs sızıqların ajıratıp, úylesimli hám vizual kórkem óner dóretpesin jaratqan. Toqımashılıq gezlemeleriniń hár bir detali bálkim áhmiyetli ámeliy wazıypalardı da atqarģan, ıssılıq, qolaylıq hám ózgermeli sharayatlardan qorǵaǵan. Solay etip, toqımashılıq tek ǵana bezek elementi emes, al kóshpeli xalıqtıń qolaylı turmısınıń ajıralmas bólegine aylandı.
Quraq dep atalıwshı mozaikalıq quraq texnikası shıǵındısız islew principine tiykarlanǵan bolıp, qaraqalpaq mádeniyatında bárqulla belgili bolǵan. Onnan dasturxan, kiyim-kenshek qaltaları, toy dasturxanları, kórpe-tósekler, balalar kiyimlerin bezewde paydalanılǵan. Quraq usılında jaratılǵan naǵıs tumar esaplanıp, zúráátlilik tileginiń belgisi bolǵan.
Aymaq xalıqlarınıń kiyiz ónimleri hár qıylı. Bular kóshpeli turaq jaylardıń polı, diywalları hám gúmbezleri ushın qaplamalar - otawlar, kiyim-kenshekler, at qural-jaraqları, kóshpeli sharwalardıń turmısında júdá zárúr bolǵan hár qıylı qaltashalar bolıp tabıladı. Ózine tán qásiyetlerge - jaqsı hawa ótkizgishlik hám tómen ıssılıq ótkizgishlikke iye bolǵan bul universal material járdeminde ıssı hám suwıqtan saqlanǵan, onda uyqılaǵan, kiyingen, úy buyımların tasıǵan. Olar kiyiz basıw texnikasın ózlestirip, ózleriniń otırıqshı qońsılarınan ótip, kiyiz buyımların kórkemlep bezewdiń hár qıylı usılların islep shıqtı. Kiyizlerdi tayarlawda naģislardı dóńgeleklew texnikasınan paydalanılǵan, bul bolsa bezew xarakteri boyınsha parıqlanatuǵın buyımlardı jaratıwǵa imkaniyat bergen.
Kiyizden islengen bezek buyımları hár qıylı gilemler hám kirer awızdı bezew ushın naǵıslı gilemshelerdi óz ishine alǵan. Kiyiz pol hár qıylı naǵıslar menen názik bezelgen bolıp, olardıń arasında "juwırıwshı tolqın" naǵısı ayrıqsha ajıralıp turǵan. Bul naǵıstıń ózine tánligi sonda, onıń fonı da óz aldına naǵıs sıpatında qabıl etiledi, bul bolsa ónimge ayrıqsha tásirsheńlik hám kóp qatlamlılıq baǵıshlaydı. Hár bir gilem tek ǵana intererge qosımsha emes, al qaraqalpaq ónermentleriniń haqıyqıy talantı hám dóretiwshiliginiń kórinisine aylanadı.
Túkli gilemler toplamına otawǵa kirer jerdiń ishki tárepin bezew ushın naǵıslı kese gilem (esik-qas), kiyim-kenshek hám júndi saqlaw ushın kiyim qaltası qabınıń aldınǵı tárepi (qarshın), ıdıs-tabaqlardı saqlaw ushın aspa qaltasha (kerge), gilem (gilem), erler qaltashaları (qorjın) hám at eriniń astındaǵı jabıwshası (degde) kirgen. Esik-qas, qarshın hám kerge ayrıqsha áhmiyetke iye bolgan: olar shańaraq baxtınıń tiykarǵı tilsimi esaplanǵan. Mehir menen islengen hár bir buyım otawǵa jıllılıq hám ıqshamlıq baǵıshlaǵan, qaraqalpaq xalqınıń dástúrleri hám bay miyrasın sáwlelendirgen.
Túksiz qızıl-qur hám aq-qur taspaları (lentaları) otawdıń názik bezewleri edi. Olar tek ǵana úydiń ishki kórinisin bezep, ıqsham hám sáykes ortalıq jaratıp qoymastan, otawdiń karkasın bekkemlew, onıń turaqlılıǵın támiyinlewde de áhmiyetli wazıypanı atqarǵan.
Qoldan islengen basqa da ózine tán bórtpe naǵıslı ónimler kombinirlengen texnikada jaratılıp, tegis fon paxtadan, túkli naǵıslar júnnen islengen. Bunday buyımlar qatarına aqbasqur hám janbaw, shiy hám suw-aģar sıyaqlı buyımlar kirgen.
Keń alash gilemleri órmek toqıw stanogında toqılǵan tar naǵıslı jollardı óz-ara tigip toqılǵan. Olardı otawdıń diywalına ildirip, kiyiz ústine jayıp qoyǵan.
Qaraqalpaqstanlı sheber ónermentler 60 tan aslam túrdegi tumar naǵısların islew texnikasın jaqsı bilgen. Olardan eń belgilileri ónimdarlıq hám abadanlıq tımsalı bolǵan shaqalar motivleriniń hár qıylı kombinaciyaları edi: jup shaqlar (qos-muyiz), segiz shaq (segiz-muyiz), on eki shaq (oneki-múyiz).
Basqa naǵıslardıń atları ósimlik, haywanat dúnyası hám úy-ruwzıger buyımları menen baylanıslı bolǵan: tay-tuyak, balıq-kóz, ǵarǵa tırnaq, qus qanat, gúl, ilgek, taraq, sırǵa hám basqalar.
Qaraqalpaqlardıń ámeliy kórkem óneriniń áhmiyetli qásietleriniń biri qoldan islengen tákirarlanbas shıǵarmalardı zamanagóy intererge derlik hámme jerde integraciyalay alıwı bolıp esaplanadı - olar házirgi dekorativ bezew menen júdá úylesikli. Áyyemgi ustalar búgingi kúndegi áhmiyetli estetikanıń talapların aldın ala oylap, óz dáwirinen aldınraq zamanagóy adamlardı qızıqtıratuģın máselelerdi sheshken.
