Orol dengizining sayozlanishi bilan bog‘liq jiddiy ekologik falokatdan aziyat chekkan Qoraqalpog‘iston mintaqasi, shubhasiz, atrof-muhitni muhofaza qilish masalalariga jiddiy e’tibor qaratilishga muhtoj. Buzilgan ekotizimni tiklash va vaziyatning yanada yomonlashishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha kompleks sa’y-harakatlar zarur. Tabiatdan oqilona foydalanishning samarali usullarini ishlab chiqish va joriy etish, muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni qayta tiklash va kengaytirish muhim ahamiyatga ega. Mintaqaning kelajagi ushbu vazifaning muvaffaqiyatli hal etilishiga bog‘liq.
Hukumat xalqaro donorlar va olimlar ko‘magida Qoraqalpog‘iston hududida qo‘riqlanadigan hududlarni kengaytirish tashabbusini ilgari surdi. 2020-yilda Qo‘ng‘irot tumanidagi Ustyurt platosining g‘arbiy tomonida Janubiy “Ustyurt” milliy bog‘i, 2022-yilda Janubiy Orolbo‘yidagi Uyg‘onish orolida “Orolqum” milliy tabiat bog‘i tashkil etilgan.
“Janubiy Ustyurt” milliy tabiat bog‘i davlat tabiatni muhofaza qilish muassasasi Ustyurt platosining shimoli-g‘arbiy qismi chekkasida 1 447 143 gektar maydonni egallaydi. Shundan: qo‘riqlanadigan maydon 934 584 gektar, rekreatsion zona 69 515 gektar va xo‘jalik zonasi 443 044 gektar. Bog‘Markaziy Osiyoning eng ekzotik va aholi yashamaydigan hududlaridan biri bo‘lib, keskin kontinental iqlimga ega - yozi issiq va qishi sovuq.
Qadimda tabiat bog‘i hududi muhim madaniy va savdo yo‘nalishi bo‘lgan, uning atrofida topilgan qadimgi insoniyat manzilgohlari izlari shundan dalolat beradi.
Tabiat bog‘i hududi turli xil relyef bilan ajralib turadi: baland platolar va toshli yon bag‘irlardan qumli dyunalar va sho‘rxoklargacha. Bu yerda 350 ga yaqin o‘simlik turi qayd etilgan bo‘lib, ular orasida saksovul va shuvoqning noyob turlari bor.
Janubiy Ustyurt milliy bog‘i ko‘plab qush turlari, noyob hayvonlar uchun boshpana vazifasini bajaradi. Sariqamish ko‘lining baliqqa boy suv-botqoq joylari flamingo, baqlan, pelikan va boshqa qushlarni o‘ziga jalb qiladi.
Qoyali jarliklarning cho‘qqisida yirtqich qushlar - qirg‘iy va burgutlar yashaydi.
Bog‘faunasi jayronlar, sayg‘oq, tulkilarning turli xil turlari, Ustyurt uriali va turkman qulonlari (yovvoyi eshaklar) kabi yo‘qolib ketish xavfi ostida bo‘lgan hayvonlarni o‘z ichiga oladi. Ularni ko‘rish uchun vaqt ajratish, sabr-toqat va mahalliy gidning yordami kerak.
Ustyurt bo‘ylab atrof-muhitni muhofaza qilish va biologik xilma-xillikni asrash bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Ekologik monitoring olib borish, brakonyerlik va sayyohlar harakatini nazorat qilish muhim omil hisoblanadi.
Janubiy Ustyurt milliy bog‘iga transportirovka qilish uning uzoqligi tufayli qiyinchilik tug‘dirishi mumkin. Tabiat bog‘iga tashrif buyurishni oldindan rejalashtirish zarur, shunda sayohat siz uchun haqiqiy qiziqarli tabiat sarguzashtga aylanadi. Ekoturizm ixlosmandlari, ilmiy tadqiqotchilar, yovvoyi tabiatni suratga oluvchi fotograflar tabiatning betakror, inson qo‘li tegmagan manzarasiga ega bo‘lgan bepoyon bog‘ hududida o‘zlarini tabiiy go‘zallik muhitiga g‘arq bo‘lgan kashfiyotchilardek his qilishlari mumkin. Bog‘ ko‘plab noyob va endemik o‘simliklar, qushlar va hayvonlar uchun oshyon bo‘lib, ularni tabiiy yashash muhitida kuzatish mumkin. Siz to‘la erkinlik muhitiga sho‘ng‘iysiz. Rang-barang qoyalar, kanyonlar, qumtepalar va gilli tekisliklar sayohatingiz uchun betakror dekoratsiya yaratadi.
Yovvoyi tabiat sharoitida qiyinchiliklarni yengib o‘tish o‘zingizni va o‘z kuchingizni sinab ko‘rish uchun ajoyib imkoniyatdir. Eng muhimi - puxta tayyorgarlik ko‘rish va ehtiyotkorlikka rioya qilish, shundagina Janubiy Ustyurtga sayohat siz uchun chinakam unutilmas sarguzashtga aylanadi!